Wat zou jij doen als tuinder, wanneer je in de planning voor het komend seizoen reflecteert op de enorme schade aangericht op jouw gewas door een naar beestje of een hardnekkige schimmel? Je zult wellicht maatregelen nemen om dit jaar minder last te hebben van die beestjes of ziektes. Biologische bestrijding, extra spuiten of wellicht een sterker ras uitproberen?
Planten in het wild hebben geen verzorgende tuinders, maar planten kunnen zelf ook trauma’s onthouden. Want ja, levend afgekloven worden door trips, leeggezogen worden door bladluis of je bladeren zien wegrotten door Botrytis zijn serieuze planten trauma’s. Maar mochten planten dergelijken trauma’s overleven, dan zal je ze niet met een posttraumatisch stresssyndroom bij een planten psycholoog zien rond dwarrelen om weer op te bloeien. Planten zijn bikkels. Ze nemen de traumatische ervaringen mee naar volgend jaar zodat ze beter zijn voorbereid op alle ellende die moeder natuur dan weer liefelijk over hen uit zal strooien. Jawel, planten onthouden die shit!
Hoe doen planten dat? Geen zenuwstelsel, geen hersenen, en toch allerlei zaken onthouden? Van een echt cognitief geheugen zoals bij dieren is geen spraken bij planten, maar informatie kan wel degelijk opgeslagen worden. Via het verstillen van bepaalde eigenschappen door een soort dekentje over stukjes DNA te plaatsen kunnen planten fenotypisch veranderen. Dit wordt epi-genetica genoemd, waarin methyl groepen op bepaalde stukjes DNA kunnen rusten en een eigenschap (bijvoorbeeld resistentie tegen een plaag of ziekte) niet of minder tot expressie komt.
Net als mensen dus, hebben planten een genoom met ‘harde data’ en een methyloom met ‘zachte data’, een dekentje over het genoom heen wat door omstandigheden weg kan waaien. Of zo’n methyloom dekentje op een bepaalde plek in het genoom aanwezig of afwezig is kan grote fenotypische gevolgen hebben. Aanvaardingen met nare beestjes kunnen die dekentjes heel goed wegnemen.
Een markant verschil met mensen, is dat planten relatief stabiel hun DNA methylomen kunnen doorgeven aan de volgende generatie. Die traumatische aanvaring met trips, bladluis of Botrytis wordt dus niet alleen met de moederplant meegedragen naar volgend jaar, het veranderende methyloom na deze aanvaarding zit ook in het zaad. Hierdoor kan de volgende generatie dus mogelijk beter voorbereid zijn op deze stressvolle omgeving.
Heb jij problemen met een bepaalde ziekte of plaag in de kassen? Wellicht dat we in de toekomst zaad kunnen creëren van moeders die al die ellende al hebben doorstaan, zodat hun nakomelingen gehard zijn. Epi-genetica biedt een mooi en alternatief perspectief voor het vinden van interessante plant eigenschappen. In de toekomst kunnen we wellicht epi-genetische eigenschappen van groenten en bloemen gebruiken in de praktijk. De enorme extra bron aan fenotypische variatie in het plantenrijk valt nog voor telers en veredelaars te ontdekken, als we op slimme manieren die methyl dekentjes van het planten DNA kunnen vinden en verwijderen.
